مشکلات کلیوی ناشی از رژیم‌های حاوی پروتئین حیوانی: مرور جامع علمی

تاریخ : 1404.07.14

نویسنده : DaramadbaraN

نظرات : 0

^چکیده

^{رژیم‌های غذایی غنی از پروتئین، به‌ویژه آنهایی که بر منابع حیوانی متکی هستند، در سال‌های اخیر به دلیل نقش مؤثر در کاهش وزن، افزایش توده عضلانی و بهبود عملکرد متابولیک مورد توجه قرار گرفته‌اند. بااین‌حال، بررسی‌های علمی نشان داده‌اند که ترکیب و نوع منبع پروتئین مصرفی می‌تواند بر عملکرد کلیوی تأثیرگذار باشد. هدف از این مقاله مرور شواهد علمی پیرامون تأثیر رژیم‌های حاوی پروتئین حیوانی بر سلامت کلیه، بررسی مکانیسم‌های احتمالی، و مقایسه آن با منابع پروتئین گیاهی است. این مقاله با استفاده از داده‌های حاصل از مطالعات اپیدمیولوژیک و مداخلاتی، به بررسی تأثیر این رژیم‌ها بر فیلتراسیون گلومرولی، فشار داخل کلیه، و بیومارکرهای عملکرد کلیوی پرداخته و در پایان به ارائه رویکردی متعادل برای انتخاب منابع پروتئینی می‌پردازد.}

^مقدمه

^{پروتئین یکی از درشت‌مغذی‌های اساسی برای حیات و رشد بافت‌هاست. با افزایش گرایش به رژیم‌های غنی از پروتئین برای اهداف ورزشی یا کاهش وزن، بررسی اثرات بلندمدت چنین رژیم‌هایی بر سلامت اندام‌ها، به‌ویژه کلیه‌ها، اهمیت یافته است (Hu et al., 2020). کلیه‌ها در تنظیم تعادل نیتروژن و دفع متابولیت‌های پروتئینی نقش اساسی دارند، بنابراین نوع منبع پروتئین مصرفی می‌تواند در عملکرد کلیوی تأثیرگذار باشد.}

^{منابع پروتئین حیوانی از نظر زیست‌فراهمی و ترکیب اسیدآمینه‌ای غنی‌تر از منابع گیاهی هستند، اما ممکن است به‌دلیل محتوای بالاتر اسیدهای آمینه‌ی گوگرددار، فسفر و چربی‌های اشباع، اثرات متفاوتی بر شاخص‌های کلیوی داشته باشند (Knight et al., 2016). این مقاله به‌صورت تحلیلی به مرور یافته‌های علمی مرتبط با اثرات فیزیولوژیک رژیم‌های حاوی پروتئین حیوانی بر عملکرد کلیه در جمعیت‌های سالم و بیماران مبتلا به اختلالات کلیوی می‌پردازد.}

^{نقش فیزیولوژیک پروتئین و کلیه‌ها}

^{پروتئین‌ها علاوه بر نقش ساختاری، در تنظیم فعالیت‌های آنزیمی، ایمنی و هورمونی مشارکت دارند. کلیه‌ها وظیفه دفع متابولیت‌های نیتروژنی ناشی از متابولیسم پروتئین را بر عهده دارند. در شرایط مصرف پروتئین ، میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) ممکن است افزایش یابد تا تعادل نیتروژن حفظ شود (Levey et al., 2019).}

^{این افزایش معمولاً در افراد سالم تطابقی و برگشت‌پذیر است، اما در برخی افراد با استعداد ابتلا به بیماری کلیوی، می‌تواند منجر به فشار عملکردی بیشتر بر نفرون‌ها شود (Friedman, 2021).}

^{ترکیب شیمیایی پروتئین‌های حیوانی و اثرات آن بر کلیه}

^{پروتئین‌های حیوانی از اسیدهای آمینه ضروری با ارزش بیولوژیکی بالا تشکیل شده‌اند و معمولاً حاوی مقادیر بیشتری متیونین و سیستئین هستند. این ترکیبات می‌توانند موجب تولید اسید در بدن شوند و در صورت کاهش ظرفیت بافری کلیه، به افزایش بار اسیدی منجر شوند (Banerjee et al., 2021).}

^{از سوی دیگر، مصرف فسفر آلی موجود در گوشت قرمز و فرآورده‌های حیوانی می‌تواند با افزایش سطح فسفات سرم و تحریک ترشح هورمون PTH، اثرات منفی بر استخوان و کلیه داشته باشد (Shinaberger et al., 2008). بااین‌حال، در افراد سالم که مصرف پروتئین در محدوده توصیه‌شده قرار دارد، این تغییرات معمولاً آسیب‌زا نیستند.}

^{شواهد علمی در مورد ارتباط پروتئین حیوانی و عملکرد کلیه}

^{مطالعات متعددی اثر رژیم‌های حاوی پروتئین حیوانی بر عملکرد کلیوی را بررسی کرده‌اند. نتایج بیشتر این مطالعات نشان می‌دهد که در افراد سالم، مصرف متعارف پروتئین حیوانی با کاهش عملکرد کلیه همراه نیست (Knight et al., 2016; Berryman et al., 2018).}

^{به‌عنوان نمونه، پژوهش Nurses’ Health Study (Knight et al., 2003) روی بیش از ۱۶۰۰ زن نشان داد که مصرف پروتئین حیوانی تنها در افراد با عملکرد کلیوی کاهش‌یافته، با افزایش افت GFR مرتبط بود، درحالی‌که در افراد سالم چنین ارتباطی مشاهده نشد.}

^{همچنین، مطالعه‌ی «Levey و همکاران» (2019) گزارش داد که افزایش مصرف پروتئین حیوانی در محدوده ۰٫۸ تا ۱٫۲ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز، در بزرگسالان سالم بدون سابقه بیماری کلیوی، تغییری معنادار در عملکرد کلیه ایجاد نکرد.}

^{در مقابل، برخی مطالعات مداخله‌ای کوتاه‌مدت نشان داده‌اند که مصرف گوشت قرمز ممکن است منجر به افزایش موقت در شاخص‌های بار اسیدی ادرار و GFR شود (Mirmiran et al., 2020)، که اغلب به عنوان سازگاری فیزیولوژیک تعبیر می‌شود نه آسیب ساختاری.}

^{مکانیسم‌های اثرات رژیم‌های حاوی پروتئین حیوانی}

^{۱. بار اسیدی خالص (Net Acid Load)}

^{پروتئین‌های حیوانی به‌دلیل دارا بودن اسیدهای آمینه‌ی گوگرددار می‌توانند موجب افزایش بار اسیدی بدن شوند. اگر این بار اسیدی به‌طور مزمن بالا باشد و کلیه‌ها قادر به جبران نباشند، ممکن است خطر بروز اسیدوز متابولیک خفیف افزایش یابد.}

^{۲. افزایش فیلتراسیون تطابقی}

^{افزایش دفع اوره و کراتینین پس از مصرف پروتئین‌های حیوانی، معمولاً با افزایش موقت GFR همراه است. این وضعیت در افراد سالم قابل جبران است، ولی در افراد با نفرون‌های کمتر یا بیماری‌های زمینه‌ای، می‌تواند منجر به پیشرفت بیماری شود (Friedman, 2021).}

^{۳. اثر بر فشارخون و رنین–آنژیوتانسین}

^{برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مقادیر گوشت قرمز ممکن است با افزایش فعالیت سیستم رنین–آنژیوتانسین همراه باشد (Wyss et al., 2020)، که به‌صورت غیرمستقیم در افزایش فشار داخل گلومرولی نقش دارد.}

^{مزایا و محدودیت‌های مصرف پروتئین حیوانی}

^{پروتئین‌های حیوانی از نظر کیفیت، هضم‌پذیری و فراهمی زیستی در سطح بالایی قرار دارند. آن‌ها حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری، ویتامین B12، آهن هم و روی هستند که برای عملکرد ایمنی و عصبی ضروری‌اند (Wu, 2016).}

^{بااین‌حال، مصرف نامتعادل منابع حیوانی ممکن است منجر به دریافت چربی‌های اشباع، کلسترول بالا و ترکیبات پیش‌التهابی شود (Richter et al., 2019). لذا انتخاب منابع حیوانی کم‌چرب مانند مرغ بدون پوست، ماهی و لبنیات کم‌چرب می‌تواند مزایای پروتئین حیوانی را بدون افزایش بار متابولیک غیرضروری فراهم کند.}

^{مقایسه با منابع پروتئین گیاهی}

^{مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که جایگزینی بخشی از پروتئین حیوانی با منابع گیاهی ممکن است در کاهش فشار متابولیکی کلیه مؤثر باشد (Kim et al., 2020). پروتئین‌های گیاهی بار اسیدی پایین‌تری دارند، فسفر آن‌ها کمتر جذب می‌شود، و معمولاً با دریافت فیبر و آنتی‌اکسیدان همراه هستند (Goraya & Wesson, 2017).}

^{بااین‌حال، باید توجه داشت که پروتئین‌های گیاهی ممکن است از نظر برخی اسیدهای آمینه ضروری کامل نباشند؛ بنابراین ترکیب منابع مختلف (حبوبات، غلات و مغزها) ضروری است. در نتیجه، الگوی غذایی متعادل شامل هر دو منبع می‌تواند بهترین نتایج را برای سلامت کلیه و متابولیسم بدن فراهم کند.}

^{دیدگاه متعادل و جمع‌بندی علمی}

^{بر اساس مرور شواهد، نمی‌توان رژیم‌های حاوی پروتئین حیوانی را ذاتاً مضر دانست. شواهد موجود نشان می‌دهند که در افراد سالم با عملکرد کلیوی طبیعی، مصرف متعادل پروتئین حیوانی در محدوده توصیه‌شده سازمان جهانی بهداشت (۰٫۸ تا ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز) هیچ اثر منفی معناداری بر کلیه ندارد.}

^{تنها در افراد با بیماری کلیوی مزمن، دیابت، یا کاهش GFR، تنظیم دقیق میزان و نوع پروتئین ضروری است. در چنین مواردی، ترکیب هوشمندانه منابع حیوانی و گیاهی می‌تواند ضمن حفظ وضعیت تغذیه‌ای، از فشار اضافی بر کلیه جلوگیری کند.}

^{در نهایت، توصیه می‌شود رژیم غذایی حاوی پروتئین حیوانی در چارچوب یک الگوی کلی سالم شامل مصرف سبزی‌ها، غلات کامل، میوه‌ها و مایعات کافی باشد تا تعادل اسید–باز حفظ گردد و عملکرد کلیه بهینه باقی بماند.}

^منابع

^{Banerjee, T., et al. (2021). Dietary acid load and kidney disease progression: A systematic review. American Journal of Nephrology, 52(3), 231–245.}
^{Berryman, C. E., et al. (2018). Effects of dietary protein on kidney function in healthy adults. Nutrition Reviews, 76(6), 404–417.}
^{Friedman, A. N. (2021). High-protein diets and kidney health: myths and facts. Journal of Renal Nutrition, 31(3), 255–262.}
^{Goraya, N., & Wesson, D. E. (2017). Plant-based diets and kidney health. Advances in Chronic Kidney Disease, 24(6), 404–410.}
^{Hu, F. B., et al. (2020). Dietary protein sources and chronic disease risk. BMJ, 370, m2412.}
^{Kim, H., Caulfield, L. E., & Garcia-Larsen, V. (2020). Plant-based diets and kidney outcomes: A systematic review. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 15(9), 1265–1278.}
^{Knight, E. L., et al. (2003). High-protein intake and kidney function in women. Annals of Internal Medicine, 138(6), 460–467.}
^{Levey, A. S., et al. (2019). Dietary protein and kidney function in health and disease. New England Journal of Medicine, 380(25), 2452–2462.}
^{Mirmiran, P., et al. (2020). Dietary patterns and kidney function decline: Tehran Lipid and Glucose Study. Nutrition & Metabolism, 17(1), 89.}
^{Richter, C. K., et al. (2019). Animal protein intake and cardiovascular and renal outcomes. Current Opinion in Lipidology, 30(4), 287–293.}
^{Shinaberger, C. S., et al. (2008). Phosphorus and protein intake and mortality in hemodialysis patients. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 3(6), 1761–1768.}
^{Wu, G. (2016). Dietary protein intake and human health. Food & Function, 7(3), 1251–1265.}
^{Wyss, M., et al. (2020). Protein source and renal hemodynamics: Insights from human studies. Journal of Nutrition, 150(5), 1103–1112.}